dr Elżbieta Matyaszewska BIBLIA W OBRAZACH – Biblijni bohaterowie ludu izraelskiego

Spotkanie
w czwartek 7 czerwca 2018 r. o godz. 18.00

Wstęp wolny

PIĄTEK ZE SZTUKĄ
Spotkanie z historykiem sztuki
dr Elżbietą Matyaszewską

BIBLIA W OBRAZACH

Na kartach Starego Testamentu odnaleźć można historie wielu osób wywodzących się z ludu izraelskiego i odgrywających, poprzez swe życiowe doświadczenia, rolę lokalnych bohaterów, stawianych za wzór kolejnym pokoleniom. Wśród nich są zarówno dzielne i dumne kobiety, jak i nieustraszeni, ale posłuszni Bogu mężczyźni — prorocy oraz zwykli członkowie ludu izraelskiego. Wśród starotestamentowych bohaterek na szczególną uwagę zasługują Judyta, Estera oraz Zuzanna. Pierwsza z nich była mieszkanką Betulii — wdową, która, by ratować swoje miasto od asyryjskich najeźdźców, rozkochała w sobie ich dowódcę, a następnie go zabiła. 9Postrzegana jako symbol cnoty odnoszącej zwycięstwo nad złem i niegodziwością, była bardzo chętnie przedstawiana przez artystów — głównie w scenach z Holofernesem — rozgrywających się w obozie Asyryjczyków. Druga z bohaterskich kobiet – Estera — była młodą Izraelitką, która dzięki swej odwadze i determinacji uratowała swych rodaków przed nieuchronną śmiercią, wstawiając się za nimi u perskiego króla Ahaswera. Artyści z ochotą ukazywali ją, omdlewającą przed swoim królem i mężem jednocześnie, gdy przyszła prosić go o łaskę dla swych rodaków, albo podczas uczty, gdy zdemaskowała niecne zamiary fałszywego Hamana.
Księga Daniela oraz teksty apokryficzny przynoszą zaś opowieść o pięknej i bardzo cnotliwej Zuzannie, niesłusznie oskarżonej o cudzołóstwo przez niegodziwych i lubieżnych starców, należących do wysokiej kasty sędziów. Ufając w sprawiedliwość boską, Zuzanna wolała wybrać śmierć niż ulec ich namowom. Boskiej sprawiedliwości stała się zadość, gdy do całej sprawy włączył się młody prorok Daniel, wykazujący przed tłumem, który chciał Zuzannę ukamienować, że to nie ona jest winna, tylko starcy, którzy złożyli kłamliwe zeznania. W efekcie to oni sami zostali osądzeni i straceni, a Zuzanna stała się symbolem cnotliwej czystości oraz wyrazem boskiej sprawiedliwości. Jej historia była uwieczniana przez artystów od czasów sztuki wczesnochrześcijańskiej – jedno z najstarszych malowideł jej poświęconych pochodzi z ok. IV w. i zostało wykonane na ścianach Katakumby Priscilli w Rzymie. Przy okazji dziejów życia Zuzanny zwracano też uwagę na postać proroka Daniela, którego obecność na kartach Biblii odnotowywała Księga jego imienia.
Mocno dydaktyczny wymiar mają również dzieje Hioba, bogobojnego Żyda, który przez Boga został wystawiony na liczne próby wierności. Hiob, nawet wtedy, gdy stracił i zdrowie, i dzieci i majątek nie przestał wierzyć w boską sprawiedliwość, co zostało mu na koniec wynagrodzone przywróceniem tego wszystkiego, co wcześniej mu odebrano. Dzieje Hioba przez stulecia fascynowały artystów, stając się motywem sztuk wszelakich – obrazów, rzeźb, utworów scenicznych i muzycznych, a także literatury oraz filmu.
Nie mniejsze zainteresowanie twórców wzbudzała historia proroka Jonasza, wysłanego przez Boga do stolicy Asyrii Niniwy, w celu przekazania jej mieszkańcom proroctwa o rychłej zagładzie, o ile nie zmienią swego niegodziwego postępowania i nie zaprzestaną rozwiązłego życia. Dzieje owego posłannictwa stały się kanwą wielu dzieł plastycznych, pochodzących z różnych epok stylowych.