Plac Litewski – wyniki badań antropologicznych

Dotychczasowe wyniki badań antropologicznych szczątków kostnych z nowożytnego cmentarza (XVII-XVIII w.) na Placu Litewskim w Lublinie

Materiał kostny pochodził z ponad 400 obiektów zawierających pochówki i kilkudziesięciu skupisk będących pozostałościami pochówków odkrytych w 2016 roku, na cmentarzu funkcjonującym od poł. XVII do końca XVIII w. przy Kościele Ojców Bonifratrów.

Już wstępne wyniki analizy wskazały na dysproporcję w rozkładzie płci – znaczną nadwyżkę mężczyzn, jaka nie była odnotowana dotąd na żadnym z lubelskich cmentarzy – ponad ¾ z ogólnej liczby zmarłych. Wśród nich przeważali osobnicy w przedziale wieku 20-30 lat. Pochówki kobiet to kilkanaście, a dzieci, tj. osobników nieokreślonych pod względem płci – zaledwie kilka procent. Średni wiek, zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet nie przekraczał 38 lat.

Pod względem morfologii czaszki przeważali – w obu grupach płci – osobnicy krótkogłowi (o czaszach okrągłych w narysie górnym), o szerokich twarzach, średnio wysokich oczodołach i nosach szerokich u kobiet, a średnio szerokich u mężczyzn.

Największa grupę wśród mężczyzn stanowili osobnicy średnio- i wysokorośli (164-166,9 cm i 170-179,9 cm), wśród kobiet natomiast dominowały nisko- i średniorosłe (140-148,9 cm i 153,0-159,9 cm).

Naszą szczególną uwagę zwrócił bardzo wysoki odsetek szkieletów na których występowały zmiany patologiczne o bardzo zróżnicowanej etiologii (pochodzeniu). Około 2/3 osobników posiadało uchwytne na kośćcu odstępstwa będące wynikiem długotrwałych procesów chorobowych, urazów, bądź anomalii rozwojowych. W przypadku wielu szkieletów rejestrowano więcej niż jedną zmianę.

U blisko połowy dorosłych stwierdzono schorzenia zwyrodnieniowo-przeciążeniowe na kręgosłupach, m.in. w postaci wyrośli na trzonach i bloków kręgów (Fot. 242, 400b, 174b)* oraz zmiany rozwojowe, np. w postaci nie w pełni zamkniętego kanału krzyżowego (Fot. 178). Niewątpliwie ciekawymi przypadkami były szkielety mężczyzn noszące ślady choroby wenerycznej – lues (Fot. 281) oraz rzadko spotykanego przedwczesnego zarastanie szwów czaszkowych, tj. kraniostenozy (Fot. 376g), amputacji części lewego przedramienia (Fot. 327b) i punktowej trepanacji czaszki. Dosyć częstym natomiast zjawiskiem, (bo u 1/3) była w badanej grupie próchnica oraz paradentoza i zwykle współwystępujący kamień nazębny (Fot. 281e, 245) – m.in. dieta bogata w węglowodany, niedostateczna higiena jamy ustnej.

W porównaniu z innymi lubelskimi nekropolami cmentarz na Placu Litewskim jest wyjątkowy głównie pod względem występowania zmian pourazowych na czaszkach – wyłącznie u mężczyzn, a także zmian pourazowych i pozapalnych na kościach klatki piersiowej oraz kościach kończyn – u mężczyzn i nielicznych kobiet (Fot. 253b, 327, 225i, 281j, 402d). Część z nich to zapewne rany odniesione podczas walki (złamania, postrzały oraz urazy powstałe wskutek ciosów zadanych – w większości przypadków – narzędziami ostrokrawędziowymi). Ślady gojenia u licznych wskazują, iż osoby te urazy przeżyły, co świadczy o skuteczności zabiegów medycznych stosowanych przez Ojców Bonifratrów (Fot. 253b, 327). Tylko u kilku osobników brak było oznak gojenia (Fot. 367).

Badania porównawcze wykazały, iż pochowani na cmentarzu bonifraterskim stanowią szczególną, pod względem struktury wieku i płci oraz odnotowanych patologii, grupę ludności ówczesnego Lublina.