Rozmowa najlepszym narzędziem wychowawczym

W obecnych czasach, kiedy wszystko zmierza do przodu, wielu z nas korzysta z kar i nagród w wychowaniu naszych dzieci. Te systemy przynoszą natychmiastowe acz krótkotrwałe efekty. Trzeba pamiętać, że wychowanie to proces, a trwałe zmiany wymagają czasu. Karolina Pol, właścicielka firmy edukacyjnej EduKaPol Szkolenia, związana z edukacją od ponad 13 lat, podkreśla znaczenie cierpliwości i rozmowy w procesie wychowania oraz omawia, czym jest kara i jakie „zagrożenia” niesie za sobą nagroda.

 Czym jest kara? Czy nagradzanie dziecka może mieć negatywne skutki? Niestety, wielu rodziców nie zastanawia się nad tym, gdy w danym momencie muszą zdyscyplinować swoje dziecko. To smutne, ponieważ takie metody wychowawcze, jak kara czy nagroda, mogą przynieść więcej szkód niż pożytku.

Zakazy i ograniczenia też bolą

 Kara to często impulsywne i arbitralne narzędzie dyscyplinowania. Zazwyczaj przyjmuje formę ograniczenia wolności, na przykład zakazu wychodzenia na podwórko, zabraniania czegoś, co było dla dziecka przyjemnością lub przywilejem, np. braku możliwości uczestnictwa w treningach sportowych. Według danych Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę z 2022 roku, niemal 3 na czterech polskich rodziców stosowało co najmniej kilkakrotnie zakazy i ograniczenia wobec swoich dzieci.

  – Niekiedy rodzice nie zdają sobie sprawy, że kara w postaci zakazu lub ograniczenia może być równie bolesna dla dziecka jak klaps. Kara obniża przede wszystkim poczucie własnej wartości dziecka, które uważa, że to ono jest złe, a nie jego zachowanie jest niewłaściwe. Kara często wzbudza w dzieciach złość i bunt, będące efektem poczucia niesprawiedliwości. Mamy wtedy do czynienia z tak zwaną spiralą nienawiści. Często słyszę od dzieci, z którymi prowadzę zajęcia, że gdy mają za karę iść do pokoju, to wykorzystują ten czas na obmyślanie planu zemsty. Z takiej spirali ciężko jest się samemu uwolnić – mówi ekspertka.

 Kosztowne nagrody

 Wiele rodziców unika stosowania kar, zamiast tego nagradzając swoje dzieci za dobre zachowanie. Warto jednak pamiętać, że w takim przypadku nagroda, która powinna być niespodziewanym wyrazem uznania, staje się sposobem motywowania dziecka do określonych działań. Czy skutecznym? Wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie platformy do nauki języka angielskiego Novakid niemal 14 proc. polskich rodziców uważa, że nagrody nie są skutecznym narzędziem motywującym, a 65 proc. jest zdania, że wszystko zależy od sytuacji.

– Na początku nagradzanie dziecka za określone zachowania może przynosić oczekiwane rezultaty. Gdy będziemy regularnie stosować takie warunkowe „nagrody” dojdziemy do momentu, gdy nasze dziecko nie będzie podejmować jakiegokolwiek działania bez obietnicy późniejszej gratyfikacji. Nagroda powoli stanie się ceną, którą będziemy płacić za dobre zachowanie, a trzeba pamiętać, że apetyt rośnie w miarę jedzenia. To, co było atrakcyjne i skłaniało nasze dziecko do działania wczoraj, może nie być tak samo efektywne jutro. Ja jestem zwolenniczką odchodzenia od metod takich jak  kary czy gratyfikacje, które w gruncie rzeczy oparte są na warunkowaniu behawioralnym, na rzecz tych opartych na empatii i partnerstwie – podkreśla ekspertka.

Niedoceniona rozmowa

 Wychowanie to proces długotrwały, którego efekty widoczne są dopiero po pewnym czasie. Kluczowym elementem tego procesu jest budowanie z dzieckiem relacji opartej na zrozumieniu i szacunku, a także pomaganie mu zrozumieć świat i własne emocje. Z tego powodu jednym z najważniejszych narzędzi wychowawczych jest rozmowa – dialog oparty na empatii, w którym dziecko jest traktowane jako równorzędny partner, mający prawo do wyrażenia swojego zdania.

– Rozmowa jest narzędziem nieocenionym i jest narzędziem niedocenionym. Dorośli często uważają, że dziecko z racji wieku nie może pewnych spraw zrozumieć przez co w rozmowie narzucają mu swoją wolę, stawiając siebie na pozycji tego mądrzejszego. To przeciwieństwo konstruktywnego dialogu, ponieważ potraktowane w ten sposób dzieci czują niemoc, która często przeradza się w agresję bądź rezygnację – mówi Karolina Pol. – Wartościowa komunikacja powinna polegać na tym, by dać dziecku możliwość przedstawienia swojego punktu widzenia, tak, żebyśmy mogli wspólnie zrozumieć sytuację i odnaleźć odpowiednie rozwiązanie. Taka rozmowa to również możliwość wypracowania z dzieckiem mechanizmów samoregulacji – które uczyłyby go identyfikować przyczyny własnych emocji, po to, aby stres nie działał na nie destrukcyjnie – to umiejętności bardzo przydatne również w dorosłym życiu – dodaje.

EduKaPol Szkolenia to założona w 2017 roku firma prowadząca szkolenia dla nauczycieli wszystkich etapów edukacyjnych. Szkolenia stacjonarne i kursy online oferowane przez EduKaPol wspierają kadrę pedagogiczną w poszerzaniu warsztatu i pokazują jak zastosować w praktyce innowacyjne metody edukacyjne w sposób atrakcyjny dla uczniów. Na szkoleniach prowadzonych przez Karolinę Pol, założycielkę firmy, nauczyciele dowiadują się również jak zaplanować i zorganizować pracę tak, aby przygotowanie zajęć dydaktycznych nie było uciążliwe, a ich efekty wpływały na wszechstronny rozwój uczniów. Na szkoleniach wiedza teoretyczna łączona jest z praktycznymi przykładami, a prowadząca bazuje na swoim wieloletnim doświadczeniu. Do dziś w stacjonarnych szkoleniach EduKaPol udział wzięło około 7 000 nauczycieli, a z kursów on-line skorzystało ponad 24 000 osób. W bezpłatnych szkoleniach prowadzonych za pośrednictwem Internetu uczestniczy co miesiąc blisko kilkadziesiąt tysięcy uczestników.

Więcej informacji na: https://edukapol.pl/ oraz https://www.facebook.com/edukapol.

Karolina Pol jest ekspertem edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej oraz właścicielką firmy EduKaPol Szkolenia. Od 13 lat związana z edukacją – pracowała jako nauczycielka języka polskiego i wiedzy o kulturze. Pełniła także funkcję dyrektorki żłobka i przedszkola. Od 11 lat prowadzi szkolenia dla nauczycieli wszystkich etapów edukacyjnych i pomaga im wprowadzać innowacyjne metody edukacyjne. Spędziła ponad 2 000 godzin prowadząc szkolenia stacjonarne, a w kursach on-line jej autorstwa wzięło udział ponad 24 000 uczestników.

Karolina Pol jest laureatką prestiżowych nagród czasopisma Business Woman&Life w kategorii „Lider wdrażania innowacyjnych metod edukacyjnych” oraz wyróżnienia Złote Orły Edukacji. Jako ekspert była również zaangażowana w emitowany na antenie TVP program „Wielka Matura Polaków”. Na co dzień współpracuje przy redakcji i opiniowaniu podręczników, pomocy naukowych i innych materiałów dydaktycznych czy gier planszowych z wydawnictwami takimi jak Wydawnictwo PWN, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Wydawnictwo Babaryba, czy WSiP.

Prywatnie Pani Karolina jest mamą trójki dzieci – ośmioletniego Kuby, czteroletniego Bartka i dwuletniej Natalki. Na co dzień wspiera ich wszechstronny rozwój między innymi spacerując, czytając i grając w gry planszowe. Wszystkie materiały edukacyjne oraz metody polecane w trakcie szkoleń Pani Karoliny są zawsze sprawdzone i bliskie temu, co praktykuje prywatnie.